مقدمه
در راستای اعتلای سایت کانون عکس به عنوان منبعی قابل ارجاع برای عکاسان و اعضای محترم، هیئت تحریریه کانون عکس اصفهان برآن شد تا پرونده‌هایی در شاخه‌های مختلف این هنر ارزنده تعریف و به صورت منظم بارگزاری کند. از این رو و با توجه به موضوع فصل جاری سلسله نشست‌های کانون با عنوان “فتومونتاژ، دستکاری در واقعیت” تصمیم بر آن داشتیم تا پرونده اول در دوره یازدهم را به هانا هوش هنرمند پیشگام فتومونتاژ اختصاص دهیم. در این پرونده ابتدا به مقدمه‌ای برای آشنایی کلی با این هنرمنده اکتفا شده است. در ادامه به شرح‌حال و بیوگرافی وی پرداخته شده و نهایتا پس از مشاهده آثار مختلف هانا هوش به تحلیل آنها خواهیم پرداخت.
معرفی هنرمند
هانا هوش به واسطه کولاژها و فوتومونتاژهای سیاسی خود به عنوان هنرمندی آوانگارد شناخته شده است. وی با ترکیب جدید و هنرمندانه‌ای که از تصاویر و متنهای موجود در رسانه‌ها ساخت، به نقد از فرهنگ عامه، شکست جمهوری وایمار (آلمان سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۳۳) و ساختار نقش اجتماعی زنان زمانش در آثار خود پرداخت. وی پس از ملاقات رائول هاسمن هنرمند و نویسنده در سال ۱۹۱۷ به حلقه دادا برلین ملحق شد. مجمعی از هنرمندانِ عمدتاً مرد، که به نقد و استهزا وضعیت فرهنگ و جامعه آلمانِ پس از جنگ جهانی اول پرداختند. هوش آثارش را در نمایشگاه‌های این انجمن، از جمله اولین نمایشگاه دادا در برلین در سال ۱۹۲۰ به نمایش گذاشت که علاوه بر تشویق همرد‌ه‌هایش تحسین منتقدین را نیز از آن خود کرد. هوش فمینیستی بود که در راستای قبولاندن زنان هنرمند در میان آرتیستهای مرد نیز فعالیت می‌کرد. در واقع یکی از اهداف هوش به رخ کشیدن هنر خود به عنوان یک زن هنرمند بود. مهارت‌های تکنیکی و نمادهای سمبولیکی که هوش در ترکیب‌بندی آثارش به کار میگرفت، هر گونه تصوری مبنی بر آماتور بودن وی را رد می‌کرد.
بازآفرینی تصاویر از عکس‌های بریده شده از مجلات معروف ژورنال‌های مصور و نشریات مد و استفاده از آنها در کانتکست جدید سبکی پویا و منحصر به فرد ایجاد کرد. او معتقد بود محدودیتی در استفاده از مواد موجود برای کلاژهای تصویری وجود ندارد و علاوه بر همه آنچه در عکاسی قابل استفاده است، از مواد نوشتاری و چاپی و حتی از دورریختنی‌ها نیز میتوان بهره گرفت.
هوش در کار خود اهمیت ویژه ای برای جنسیت و هویت قائل بود با روشی طنزآلود از “زن جدید” به ظاهر برابر با مرد در وایمر آلمان انتقاد کرد.
در رقصنده هندی: از موزه مردم نگاری، او تصاویری از یک ماسک کامرونی و صورت ستاره سینمای صامت “ماریا فالکونتی” را با هم ترکیب کرد و قسمت سر را با پارچه‌های آشپزخانه پوشاند. او با ادغام یک ماسک سنتی آفریقایی، نمادی از زن سلبریتی و وسایل خانه مخاطب را به تاتر و مد دهه ۱۹۲۰ ارجاع میدهد و تفاسیری از سمبل‌های فمنیسم آن دوره را به شکلی آوانگارد تداعی میکند.
با وجود اینکه گروه برلین دادا در اوایل دهه ۱۹۲۰ از هم پاشید، هوش به خلق آثار انتقادی و مهم اجتماعی خود ادامه داد. وی در زمان رژیم نازی ممنوع الکار شد اما در طول جنگ جهانی دوم در آلمان ماند و در خانه ای خارج از برلین به کار خود در انزوا ادامه داد. هانا هوش بعد از پایان جنگ در سال ۱۹۴۵ دوباره نمایشگاه برپا کرد و نمایش آثارش را از سر گرفت.
پیش از مرگش یعنی در سال ۱۹۷۶ ، نقش قابل توجه او در هنر آوانگارد از طریق نمایشگاه بازنگری آثار در پاریس و برلین بررسی شد.
برخورد های جسورانه هوش، فوتومونتاژها و کولاژهایی که با استفاده از طیف گسترده ای از عکس‌ها انجام داد شهرت او را جهانی کرد و روح عصیانگر و انتقادیاش روزگار جنگ ،که برای بسیاری چون عصری جدید بود، را او به واسطه تجربیات رادیکال خود ، یک زبان آوانگارد هنری ایجاد کرد که تا به امروز هم به آن رجوع میشود.
دبیرهیئت تحریریه کانون عکس اصفهان/ فروغ اشکانیان
